พญานาคตระกูลกัณหาโคตมะ

(พญานาคตระกูลสีดำ)

พญานาคตระกูลสีดำ เป็นตระกูลที่มีฤทธานุภาพมากและมีขนาดใหญ่ที่สุด มีกายเป็นนิลกาฬมหิธร มีเกล็ดเป็นนิลปาศรอมรสุภรัตน์ พญานาคในตระกูลนี้ที่เป็นที่เคารพบูชากันเป็นอันมากในฤทธานุภาพ

ชาวบ้านมักกล่าวขานถึงในนามว่า พ่อปู่นิลกาฬ คือราชาแห่งพญานาคองค์ดำ ผู้มีฤทธิ์ มีเมตตา มีอำนาจมหาศาล

อธิษฐานโดยนึกถึงบุญที่ท่านมาสักการะพระธาตุ แล้วตั้งจิตให้ชนะศัตรูหมู่มาร ชนะคดีความ เรื่องร้ายกลายเป็นดี มีโชคลาภ ชื่อเสียง มีอำนาจบารมีกว้างไกล แล้วจะนำไปช่วยเหลือผู้คน เมื่อสำเร็จแล้ว มากราบรายงานแล้ว สวดพระธารณะปริตรถวาย ทำความสะอาดสระบัวมุจลินท์ถวาย ถวายต้นบัวกอบัว ถวายก้อนดินแด่ท่านเป็นธรณีพระธาตุเจดีย์ แล้วระลึกถึงบุญให้สมปรารถนายิ่ง ๆ ขึ้นไปเทอญ